Boşanma Davasında Çocukların Hakları ve Velayet Süreci

Boşanma süreci, yalnızca eşler için değil çocuklar için de oldukça zorlayıcı ve hassas bir dönemdir. Bu süreçte çocukların haklarının korunması ve velayet kararlarının çocuğun üstün yararına uygun olarak verilmesi büyük önem taşır. Bu makalede, boşanma davalarında çocukların sahip olduğu haklar ve velayet süreci ayrıntılı olarak ele alınmaktadır.

Boşanma Davasında Çocukların Sahip Olduğu Haklar

Türk hukukunda, boşanma sürecinde çocukların haklarının korunması büyük önem arz eder. Bu haklar, Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi ve Türk Medeni Kanunu tarafından garanti altına alınmıştır. Bu temel haklar şunlardır:

1. Çocuğun Üstün Yararı İlkesi

Mahkemeler, boşanma davasında çocuklarla ilgili tüm kararları çocuğun üstün yararı ilkesini esas alarak vermek zorundadır. Bu ilke, çocuğun psikolojik, fiziksel ve sosyal ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlar.

2. Çocuğun Görüşünün Alınması

Çocuğun yaşı ve olgunluğu uygun ise mahkeme, velayet konusunda çocuğun görüşüne başvurabilir. Genellikle 8 yaş ve üzerindeki çocukların görüşleri mahkeme tarafından dikkate alınır.

3. Ekonomik Destek (İştirak Nafakası)

Çocukların boşanma sonrası ekonomik mağduriyet yaşamamaları için iştirak nafakası bağlanır. Bu nafaka, velayeti almayan ebeveyn tarafından, çocuğun eğitim ve genel ihtiyaçları için ödenir.

4. Kişisel İlişki Kurma Hakkı

Velayet kendisine verilmeyen ebeveyn ile çocuk arasında kişisel ilişki kurma hakkı sağlanır. Mahkeme, ebeveynlerin görüşme günlerini belirler ve bu hakkın korunmasını sağlar.

5. Sağlık ve Eğitim Hakları

Boşanma sonrası çocukların eğitim ve sağlık ihtiyaçlarının karşılanması ebeveynlerin ortak sorumluluğudur. Mahkeme, bu yükümlülüklerin yerine getirilmesini denetler.

Velayet Nedir ve Nasıl Belirlenir?

Velayet, çocuğun bakım, eğitim, sağlık ve korunmasına ilişkin kararları alma hakkını ifade eder. Mahkeme, velayet kararını aşağıdaki kriterlere göre verir:

• Çocuğun yaşı, fiziksel ve duygusal ihtiyaçları
• Ebeveynlerin ekonomik durumu ve yaşam koşulları
• Çocuğun alıştığı çevre ve düzenin devam ettirilmesi
• Çocuğun görüşü ve tercihi
• Uzman psikolog veya pedagog görüşü

Velayetin Verilmesi Süreci

Velayet süreci genellikle şu aşamalardan oluşur:

1. Boşanma Davası Başvurusu

Velayet talebi boşanma dilekçesinde açıkça belirtilir. Taraflar, geçici velayet taleplerinde de bulunabilir.

2. Mahkeme İncelemesi ve Geçici Velayet Kararı

Mahkeme, dava süresince çocukların geçici velayetini belirleyerek çocukların mağduriyet yaşamasını önler.

3. Sosyal İnceleme Raporu

Mahkeme, velayet konusunda tereddüt yaşadığında uzmanlardan sosyal inceleme raporu talep eder. Bu rapor, çocuğun psikolojik durumunu ve ebeveynlerin velayet için uygunluğunu değerlendirir.

4. Çocuğun Görüşünün Alınması

Yaşı uygun olan çocuğun görüşü mahkeme tarafından alınır ve velayet kararına etki eder.

5. Nihai Velayet Kararı

Mahkeme, tüm delilleri ve uzman görüşlerini değerlendirerek çocuğun üstün yararı doğrultusunda nihai velayet kararını verir.

Velayetin Değiştirilmesi veya Kaldırılması

Velayet hakkı kesin değildir. Çocuğun menfaati için gerektiğinde velayet hakkı değiştirilebilir veya kaldırılabilir. Örneğin;

• Velayet sahibinin çocuğun bakımını ihmal etmesi
• Velayet sahibinin ekonomik durumunun önemli ölçüde kötüleşmesi
• Çocuğun gelişimi için uygun olmayan davranışlarda bulunması gibi durumlarda velayet değiştirilebilir.

Çocuklarla Kişisel İlişki Kurulması

Mahkeme, velayeti almayan ebeveynin çocuklarıyla kişisel ilişki kurmasını sağlamak amacıyla belirli günler ve süreler tayin eder. Bu hakkın kullanılmasını engelleyen ebeveyn hukuki yaptırımlara tabi tutulabilir.

Uluslararası Boşanma ve Velayet

Uluslararası boşanmalarda, çocukların velayeti genellikle çocuğun yaşadığı ülke mahkemesi tarafından belirlenir. Türkiye, Lahey Sözleşmesi’ne taraftır ve velayet kararlarında bu uluslararası anlaşma hükümlerini uygular.

---

Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. Velayet kararında çocuğun yaşı önemli mi?
   Evet, genellikle 8 yaşından büyük çocukların görüşü dikkate alınır.
2. Velayet otomatik olarak anneye mi verilir?
   Hayır, çocuğun üstün yararı gözetilerek en uygun ebeveyne velayet verilir.
3. Velayet kararı neye göre belirlenir?
   Çocuğun ihtiyaçları, ebeveynlerin ekonomik durumu ve yaşam koşulları göz önünde tutulur.
4. Velayet sahibinin sorumlulukları nelerdir?
   Çocuğun eğitim, sağlık, bakım ve genel ihtiyaçlarını karşılama sorumluluğudur.
5. Velayet hakkı değiştirilebilir mi?
   Evet, çocuğun menfaati tehlikeye girerse velayet değiştirilebilir.
6. İştirak nafakası ne kadar sürer?
   Çocuğun ekonomik bağımsızlığını kazanıncaya kadar sürer, genellikle eğitim tamamlanana kadar devam eder.
7. Çocuk babada kalmak isteyebilir mi?
   Evet, çocuğun isteği mahkeme tarafından dikkate alınır.
8. Velayeti olmayan ebeveyn çocuğunu ne sıklıkla görebilir?
   Mahkeme tarafından belirlenen düzenli aralıklarla kişisel ilişki kurulabilir.
9. Çocuk psikolojik destek alabilir mi?
   Evet, gerekirse mahkeme psikolojik destek aldırabilir.
10. Uluslararası boşanmalarda velayet nasıl belirlenir?
    Genellikle çocuğun yaşadığı ülke mahkemeleri tarafından uluslararası sözleşmelere göre belirlenir.