İş ilişkilerinde en hassas konulardan biri, iş sözleşmesinin sona erdirilmesidir. Hem işveren hem de işçi açısından bu sürecin yasalara uygun şekilde yürütülmesi büyük önem taşır. Özellikle haksız fesih, taraflardan birinin geçerli ya da haklı bir neden olmaksızın sözleşmeyi sonlandırması durumunda ciddi hukuki sonuçlar doğurur. Şirketlerde yaşanan bu tür fesihler, kıdem ve ihbar tazminatından işe iade davasına, kötü niyet tazminatından manevi zarara kadar geniş bir alana yayılır.
Bu makalede, şirketlerde haksız fesih nedir, işveren ve işçi yönünden sonuçları nelerdir, hangi hukuki başvuru yolları izlenmelidir gibi sorulara güncel mevzuat ve içtihatlar ışığında kapsamlı cevaplar verilecektir.
Haksız Fesih Nedir?
Haksız fesih; iş sözleşmesinin, kanuni geçerlilik şartlarına uyulmadan, haklı ya da geçerli sebep olmaksızın sona erdirilmesidir.
- İşveren açısından haksız fesih, işçiyi keyfi olarak işten çıkarmasıdır.
- İşçi açısından haksız fesih, işyerinden sebepsiz yere ayrılmasıdır.
Hukuki Dayanaklar
- 4857 sayılı İş Kanunu
- 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu
- Anayasa m. 49-50
- Yargıtay içtihatları
İş Kanunu’nda işçinin korunması ilkesi benimsenmiş ve haksız feshin önlenmesi adına çeşitli güvenceler sağlanmıştır.
İşveren Açısından Haksız Fesih
Geçerli Sebep Olmaksızın Fesih
İş güvencesi kapsamındaki bir işçinin sözleşmesini; performans, davranış veya işletme gerekçesi bulunmaksızın sona erdirmek haksız fesih sayılır.
Haklı Sebep Göstermeden Derhal Fesih
İşçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı olmadan 25/II kapsamında fesih yapılamaz.
İşverenin Haksız Feshi Halinde İşçinin Hakları
- İşe İade Davası (m. 20)
İş güvencesi kapsamında olan işçi (en az 6 ay kıdem, 30+ işçi) 30 gün içinde işe iade davası açabilir. - Kıdem Tazminatı
En az 1 yıl çalışan işçi, haksız fesihte kıdem tazminatına hak kazanır. - İhbar Tazminatı
İşveren, bildirim süresine uymadan fesih yaparsa işçiye ihbar tazminatı öder. - Boşta Geçen Süre Ücreti
İşe iade kararı verilirse, en fazla 4 aya kadar ücret işçiye ödenir. - Kötü Niyet Tazminatı
Fesih, işverenin kötü niyetiyle yapılmışsa, bildirim süresinin 3 katı tutarında tazminat ödenir. - Manevi Tazminat
İtibar zedeleyici, ayrımcı veya mobbing içeren feshin ardından talep edilebilir.
İşçi Açısından Haksız Fesih
Sebepsiz Ayrılma
İşçi, haklı sebep olmadan işten ayrılırsa tazminat haklarını kaybeder.
Süreli Fesih Hakkını Kötüye Kullanma
Bildirim sürelerine uymadan işten ayrılan işçi, ihbar tazminatı ödemekle yükümlüdür.
İşçinin Haksız Feshi Halinde İşverenin Hakları
- İhbar Tazminatı Talebi
İşveren, işçinin ihbarsız ayrılması halinde bu tazminatı mahkemeden talep edebilir. - Zararın Tazmini
İşçinin ani ayrılması nedeniyle doğan zararın (örneğin üretim kaybı) tazmini istenebilir. - Cezai Şart Uygulaması
Sözleşmede cezai şart varsa, işçi bunu ödemek zorundadır.
Haksız Fesihte Delil ve İspat Yükü
- Fesihte geçerli veya haklı neden gösterme yükü işverene aittir.
- İşçi, ayrımcılık veya mobbing iddiasındaysa bunu makul delillerle ispatlamalıdır.
- Yazılı fesih bildirimi şarttır.
Dava Süreci ve Yetkili Mahkeme
- İş Mahkemeleri görevlidir.
- Arabuluculuk başvurusu zorunludur.
- Dava açma süresi: 30 gün (işe iade), 5 yıl (tazminatlar)
Yargıtay Kararlarıyla Haksız Fesih Örnekleri
Yargıtay 9. HD, 2019/4256 E., 2020/9821 K.
“Performans düşüklüğü iddiasıyla fesih yapılmış, ancak işveren objektif veri sunamamıştır. Bu nedenle feshin geçersizliğine karar verilmiştir.”
Yargıtay 22. HD, 2021/10833 E., 2021/5273 K.
“İşçi, haklı neden olmadan işi terk etmiş; işveren, ihbar tazminatı ve zararını talep etmiştir. Talep yerindedir.”
Şirketlerde Haksız Feshi Önlemenin Yolları
İşverenler İçin:
- Yazılı uyarı ve ihtar prosedürlerine uymak
- Performans kayıtlarını belgelemek
- Fesih öncesi savunma almak
- Geçerli nedenleri net şekilde açıklamak
İşçiler İçin:
- Haklı nedenle ayrılma durumunda delil toplamak
- İşverenin haksız feshine karşı yazılı itirazda bulunmak
- Arabuluculuk görüşmelerinde tutanak düzenlenmesini sağlamak
Sonuç
Şirketlerde haksız fesih, hem işveren hem de işçi açısından ciddi sonuçlar doğurabilecek bir hukuki risktir. İşverenin geçerli ya da haklı neden olmaksızın yaptığı fesihler, işe iade, kıdem ve ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı gibi mali sonuçlara neden olur. Öte yandan, işçinin haklı neden olmadan işten ayrılması da tazminat yükümlülüğü doğurur. Bu nedenle tarafların her adımda hukuka uygun davranmaları ve belgeli hareket etmeleri büyük önem taşır.
No responses yet