Ticaret hayatının temelini oluşturan unsurlardan biri sözleşmelerdir. Şirketler, her gün sayısız ticari işlem gerçekleştirirken sözleşmelerle haklarını güvence altına alır ve sorumluluklarını düzenler. Ancak yanlış hazırlanmış ya da hukuken geçersiz bir sözleşme, ciddi uyuşmazlıklara yol açabilir. Bu yazımızda şirketlerde sözleşme hukukunun temel ilkeleri, ticari sözleşmelerin hazırlanma süreci, geçerlilik koşulları ve uyuşmazlıkların çözüm yolları ayrıntılı şekilde ele alınacaktır.
Ticari Sözleşme Nedir?
Ticari sözleşme, iki veya daha fazla tüzel ya da gerçek kişi arasında, ticari amaçla yapılan ve taraflara hak ve borçlar yükleyen hukuki işlemdir. Taraflardan en az birinin tacir olması halinde sözleşme, Türk Ticaret Kanunu (TTK) kapsamında ticari sözleşme sayılır.
Ticari Sözleşmelerin Türleri
- Satım Sözleşmesi
- Hizmet Sözleşmesi
- Distribütörlük ve Bayilik Sözleşmeleri
- Tedarik Sözleşmeleri
- Franchise Sözleşmeleri
- Kredi ve Teminat Sözleşmeleri
- Gizlilik (NDA) ve Rekabet Yasağı Sözleşmeleri
Ticari Sözleşmenin Hazırlanması Aşamaları
1. Ön Görüşmeler ve Niyet Mektubu
Taraflar sözleşme koşullarını tartışır; niyet mektubu, bağlayıcı olmayan bir ön belgedir.
2. Tarafların Belirlenmesi
Tüzel kişilikler söz konusuysa yetkili temsilciler belirlenmelidir. İmza sirküleri, vekâletname gibi belgeler kontrol edilmelidir.
3. Sözleşme Konusunun Açıkça Belirlenmesi
Tarafların yükümlülükleri ve karşılıklı edimleri net şekilde tanımlanmalıdır.
4. Bedel, Süre ve Teslimat Koşulları
Fiyatlandırma, ödeme planı, teslim tarihleri, süreler gibi unsurlar detaylandırılmalıdır.
5. Cezai Şart ve Müeyyideler
Sözleşmenin ihlali durumunda uygulanacak cezai şartlar açıkça yazılmalıdır.
6. Uyuşmazlık Çözüm Yönteminin Belirlenmesi
Yetkili mahkeme veya tahkim belirlenmeli; alternatif çözüm yollarına yer verilebilir.
Geçerlilik Şartları
Ticari sözleşmelerin geçerli olabilmesi için aşağıdaki şartlar sağlanmalıdır:
| Şart | Açıklama |
|---|---|
| Tarafların Ehliyeti | Gerçek kişilerin fiil ehliyeti, şirket temsilcilerinin yetkisi olmalı |
| Sözleşme Konusu | Hukuka ve ahlaka aykırı olmamalı |
| Şekil Şartı | Genel kural: yazılı olma zorunluluğu yok; bazı sözleşmeler için şarttır (taşınmaz satışı gibi) |
| Taraf İradesi | Zorlama, hata, hile olmamalı |
| İfa Kabiliyeti | Taraflar borçlarını yerine getirebilecek durumda olmalı |
Ticari Sözleşmelerde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
- İşlem hacmine göre noter onayı veya apostil gerekebilir.
- Yabancı unsurlu sözleşmelerde dil, hukuk sistemi ve yetki açıkça belirlenmelidir.
- Gizli bilgiler ve veri güvenliği özel hükümlerle korunmalıdır.
- Rekabet yasağı, sözleşme sonrası süreleriyle birlikte düzenlenmelidir.
Sözleşmeye Uymamanın Hukuki Sonuçları
- Sözleşmenin feshi
- Cezai şartın tahsili
- Tazminat davası (maddi ve manevi zararlar)
- İcra takibi ve ihtiyati tedbir talepleri
- İtibar kaybı ve ticari ilişkinin sona ermesi
Uyuşmazlık Çözüm Yolları
1. İhtilaf Öncesi Görüşmeler
Taraflar arasında iyi niyetli müzakere süreci ile çözüm aranabilir.
2. Arabuluculuk
Bazı ticari uyuşmazlıklarda zorunlu arabuluculuk şartı bulunur. Arabuluculukta anlaşma sağlanırsa mahkeme kararı hükmündedir.
3. Tahkim
Ticari sözleşmelerde sıklıkla tercih edilir. Taraflar, bağımsız hakemler önünde hızlı ve gizli bir çözüm süreci yürütür.
4. Mahkemeye Başvuru
Ticaret mahkemelerinde dava açılabilir. Yetkili mahkeme genellikle sözleşmede belirlenir.
Uluslararası Ticari Sözleşmeler
- Sözleşmede geçerli hukuk, yetkili mahkeme ve teslim şekilleri (INCOTERMS) belirtilmelidir.
- Çifte vergilendirme, kambiyo ve ithalat-ihracat mevzuatı dikkate alınmalıdır.
- Uluslararası tahkim (ICC, LCIA gibi) ile uyuşmazlık çözümü sağlanabilir.
Sonuç
Ticari sözleşmeler, şirketlerin haklarını güvence altına alırken olası riskleri de önceden bertaraf etme imkânı sağlar. Bu nedenle sadece imza aşamasında değil, hazırlanma sürecinde de dikkatli olunmalıdır. Her sözleşme, ihtiyaca özel olarak yapılandırılmalı, genel şablonlarla ilerlenmemelidir. Uyuşmazlık durumunda ise sözleşme hükümleri, sürecin sonucunu belirleyecek temel unsurlardır.
Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
No responses yet